De autoriteiten in Wenen vragen zich af hoe ze zijn imago kunnen veranderen
Achter twee zware deuren en een grote stalen scheidingswand kijkt Monika Sommer, directeur van het Huis van de Oostenrijkse Geschiedenis van het Weense Hofburgpaleis, uit op het meest controversiële gebouw van het land: het zogenaamde Hitlerbalkon.
Hier op 15 maart 1938 sprak Hitler een jubelende menigte van 200.000 mensen toe om de toetreding van zijn land tot het “Duitse Rijk” aan te kondigen. Het markeerde de Anschluss of annexatie van Oostenrijk, en de menigte beneden wordt vandaag de dag gezien als bewijs van de steun van Oostenrijk aan het nazi-bewind.
De toegang tot het balkon was jarenlang geblokkeerd, maar de plaats ervan in de Oostenrijkse politiek en geschiedenis werd weer op de voorgrond gebracht nadat de jeugdafdeling van de rechtse Vrijheidspartij van Oostenrijk (FPÖ) het in een verkiezingsvideo had gebruikt.
De FPÖ, die in de jaren vijftig werd opgericht door voormalige leden van de nazipartij, is vooral bekend vanwege de Ibiza-affaire, een corruptieschandaal dat zijn leider verdreef en hem uit een coalitieregering dwong die hem weer in de oppositie bracht. De partij leidt nu echter de peilingen, wint ongeveer 27% van de stemmen, en heeft in drie regio’s coalitieregeringen gevormd met de centrumrechtse Oostenrijkse Volkspartij (ÖVP).
Onder leiding van Herbert Kickle zou de FPÖ verder naar rechts zijn opgeschoven en radicale elementen hebben omarmd. Zijn affiniteit met de politiek van Viktor Orbán in Hongarije werd door Politico het Hongaars-Oostenrijkse rijk genoemd.
In de FPÖ-video verzet een verteller zich tegen “misdaad, massamigratie, egoïsme, globalisering, seksgekte, islamisering, bevolkingsuitwisseling.”
De video laat vervolgens jonge leden zien die naar het balkon kijken. “Wij willen een toekomst”, zegt de verteller.
Tegenwoordig is het balkon gesloten voor het publiek, maar Sommer werkt eraan een nieuwe rol ervoor te bedenken en te voorkomen dat groepen als de FPÖ het op deze manier gebruiken.
“Het is eigenlijk dit keerpunt in de video, waar ze het heden analyseren en zich vervolgens op de toekomst concentreren. Vervolgens gebruiken ze het balkonschot. In de video betekent dit dat de tijden veranderen. Het is griezelig,” merkte ze op.
De video markeert een zorgwekkend keerpunt voor extreemrechts in Oostenrijk, zegt Stefan Benedik, hoofdconservator van het museum. Hij zegt dat de Oostenrijkse politiek tot nu toe een stabiele consensus heeft gehandhaafd over de herdenking van de Holocaust, en de afgelopen dertig jaar een hardere houding heeft aangenomen door haar medeplichtigheid aan de wreedheden van de nazi’s te erkennen.
“Deze video is echt van cruciaal belang omdat het de eerste aanwijzing is dat extreemrechts deze consensus verlaat. Ze zijn klaar om dit symbool te implementeren, het balkon vervangt echt het hele thema van het nationaal-socialisme in Oostenrijk.”
In reactie op de video heeft het Bureau voor de Bescherming van de Grondwet naar verluidt aanklachten tegen de groep ingediend.
In het Huis van de Oostenrijkse Geschiedenis kunnen bezoekers stemmen over de toekomst van het balkon. Tot nu toe omvatten de ideeën herdenkingsgravures en zelfs een waslijn die boven het balkon moet worden gehangen, om bezoekers te herinneren aan de vuile was van Oostenrijk.
De enige persoon die sinds 1938 een toespraak vanaf het balkon heeft gehouden, is Holocaust-overlevende Elie Wiesel. “Het balkon is niets… Zuivering, verandering kan niet van het balkon komen. Het moet van onderop komen”, zei hij in 1992. Maar nu er steeds minder overlevenden van de Holocaust overblijven om hun verhalen te vertellen, zou de symbolische kracht die het balkon voor rechts in zich draagt weer kunnen groeien, zei Sommer.
Foto: Grote menigten verzamelden zich op de Heldeplatz om Hitler toe te juichen terwijl hij zijn Anschluss-toespraak hield op 15 maart 1938 Afbeelding: akg-images/picture-alliance
Oorspronkelijk gepubliceerd in
