Het thema ‘bedevaart’ werd als uitgangspunt genomen voor het werk van de Wereldraad van Kerken, na haar 10e vergadering in Busan, Korea, in 2013. Sindsdien heeft de ‘Bedevaart van Gerechtigheid en Vrede’ vele plaatsen van lijden en onrecht bezocht. Voor de orthodoxe theoloog pater Ioan Sauca, waarnemend algemeen secretaris van de Wereldraad van Kerken, “verwijst het beeld van de bedevaart naar onze identiteit. We zijn een beweging, geen statisch instituut. De eerste christenen werden ‘mensen van de weg’ genoemd (Handelingen 9:2)”.
Aan de pelgrimstocht van gerechtigheid en vrede zijn verzoening en eenheid toegevoegd. Dit is waartoe de liefde van Christus ons oproept, zoals de laatste regels van de laatste boodschap van de Vergadering stellen: « De liefde van Christus, die open staat voor alle mensen… kan ons leiden op een pelgrimstocht van gerechtigheid, verzoening en eenheid en ons kracht geven door hem te handelen ». https://www.oikoumene.org/resources/documents/message-of-the-wcc-11th-assembly-a-call-to-act-together
Een pelgrimstocht van gerechtigheid en vrede
Voorafgaand aan de vergadering bezochten WCC-delegaties enkele van de bloedige wonden in de wereld van vandaag, waaronder: Oekraïne en het Midden-Oosten. De pelgrimstocht van gerechtigheid en vrede doorkruist de « donkere valleien » van de mensheid waar Christus ons wacht en ons oproept om zijn liefde te leven, zoals klimaatkwesties, economisch onrecht, geweld tegen vrouwen, marginalisering van mensen met een handicap, de schade van kolonisatie en uitsluiting van inheemse volkeren, en vele anderen.
De kracht van de Oecumenische Raad is ook om stem te geven aan de stemlozen en de vergetenen in de media, zoals de verschrikkelijke oorlog in Ethiopië, waar 12 miljoen kinderen het risico lopen te sterven (De verschillende uitspraken over actuele kwesties vindt u hier. https://www.oikoumene.org/about-the-wcc/organizational-structure/assembly#speeches-statements
Jezus was verontwaardigd over alles wat de menselijke waardigheid ontkent, en in navolging van zijn leiding moet de Kerk stoutmoedig de waarheid spreken over de onrechtvaardigheden die in haarzelf en in de samenleving bestaan en zich inzetten voor nieuwe relaties. Om geloofwaardige agenten van verzoening te zijn, gedreven door de liefde van Christus, moeten we beginnen met onze medeplichtigheid aan het voortduren van onrecht te erkennen.
Met veel « mea culpas » doordrong een gevoel van nederigheid het gebedsleven van de vergadering. Christenen uit door oorlog verscheurde landen, zij die leden aan hongersnood, onrecht, klimaatrampen konden hun lijden uiten en hun oproepen werden gehoord!
De Kerk moet uitsluitingspraktijken aanvechten die stigma, racisme en vreemdelingenhaat in stand houden. De liefde van Christus bevrijdt ons om « recht te doen, barmhartigheid lief te hebben en nederig met onze God te wandelen » (Micha 5). Zo gaan we met elkaar op weg naar verzoening en eenheid.
De vergadering gaf ook een stem aan getuigen en stelde concrete stappen voor op elk gebied, zoals het Oecumenical Disability Advocacy Network. https://www.oikoumene.org/what-we-do/edan ). In een plenaire zitting over gerechtigheid zei de Cubaanse hervormde theoloog Dora Arce Valentin dat geweld tegen vrouwen tijdens de pandemie meer slachtoffers heeft geëist dan het Coronavirus. Voor Adele Halliday van de United Church of Canada hebben inheemse volkeren wiens rechten zijn ontzegd niet alleen excuses nodig, maar ook herstelbetalingen. Met Christus is verzoening mogelijk, maar dat kost tijd voor de periferie.
Samson Waweru Njoki, van de orthodoxe kerk in Kenia, is blind. Hij spreekt zich uit tegen misvattingen over handicaps: “Iedereen kan slagen omdat ze hetzelfde brein hebben. God schiep de mens als mede-scheppers, inclusief de gehandicapten. Het is onze roeping als christenen om hen erbij te betrekken… Maar als we de persoon in nood niet naast ons zien, zijn ook wij blind”.
Jørgen Skov Sørensen, van de Conferentie van Europese Kerken, vraagt hoe oorlogen mogelijk zijn. Als Europeanen houden we van het idee van vooruitgang, dus deze vraag is moeilijk voor geseculariseerde mensen. Maar als christenen hebben we een antwoord: oorlog is mogelijk omdat we weten dat we gebroken wezens zijn. We doen het kwaad dat we niet willen doen, zoals Paulus’ brief aan de Romeinen, hoofdstuk 7, zo actueel zegt. Het antwoord van de Kerk op elke oorlog moet worden bezield door de liefde van Christus. Het is een wereldwijde gemeenschap van wederzijdse aanmoediging. Dit is zijn favoriete definitie van de kerk.
De Bedevaart van Gerechtigheid en Vrede zal een « integratieve strategische richting » blijven. De naam is nu « Bedevaart van Gerechtigheid, Verzoening en Eenheid ». Als er geen vrede en eenheid kan zijn zonder gerechtigheid, is het ook waar dat er geen gerechtigheid kan zijn zonder vergeving en genezing van harten door de liefde van Christus.
Alle kwesties waar kerken en samenlevingen verdeeld zijn, moeten in deze geest van bedevaart worden aangepakt. De Wereldraad van Kerken roept op tot een diepere “theologie van kameraadschap”. (1) Dit moet vooral met jongeren worden beleefd: met hen wandelen om bijvoorbeeld “Oecumenische Wereldjongerendagen” voor te bereiden, zoals in de katholieke kerk (een voorstel van de Amerikaanse gereformeerde predikant Wesley Granberg).
Een pelgrimstocht van verzoening en eenheid
Gerechtigheid en vrede hebben altijd hoog op de WCC-agenda gestaan. Tegenwoordig komen daar klimaatgerelateerde zaken bij. Dit kwam ook tot uiting in de vergadering. Orthodoxen en katholieken vinden dat kwesties van christelijke eenheid niet genoeg nadruk krijgen. Volledige eucharistische communie zou het primaire doel van de Wereldraad van Kerken moeten zijn, zeggen ze. En degenen die zich bezighouden met evangelisatie geloven dat alles moet leiden tot een antwoord op het gebed van Jezus: “Dat zij één mogen zijn, zodat de wereld kan geloven“. En dat deze dimensie niet voldoende wordt overwogen.
Deze verschillende dimensies van het Oecumenische Concilie moeten niet tegenover elkaar worden geplaatst, maar eerder gearticuleerd, in het besef dat de rijkdom van de oecumenische beweging verloren zou gaan als we ons tot één gebied zouden beperken. Omdat de eeuwige Zoon van God vleesgeworden is, heeft hij alle realiteiten van onze wereld op zich genomen. De realiteit van de wereld verwerpen zou hetzelfde zijn als de incarnatie verwerpen. In principe mag er geen spanning zijn tussen “Geloof & Orde” en “Leven en Werk”, hoewel het niet eenvoudig is om deze twee gebieden in evenwicht te houden.
Ook leerstellige en morele vraagstukken moeten in deze geest van bedevaart worden besproken. Pelgrims hebben tijd: hun tijdelijkheid is niet die van de samenleving, waar onmiddellijke antwoorden moeten worden gegeven. Bijvoorbeeld, over het thema seksualiteit, nodigt een document uit tot een “Conversation on the Pilgrimage Way: Journeying Together on Issues of Human Sexuality”. (2) Ik heb deelgenomen aan een “oecumenisch gesprek” en een “workshop” over dit controversiële onderwerp en zal er later over spreken.
Wat theologische kwesties betreft, erkent pater Ioan Sauca dat er tegenwoordig een tendens is om de ervaring van oecumene te benadrukken in plaats van formele overeenkomsten, en te erkennen dat wanneer we samen wandelen, we er ook toe worden gebracht om samen na te denken over kwesties van geloof en waarheid.
Dit is hoe paus Franciscus oecumene begrijpt. Op elke vergadering brengt de « Gezamenlijke Werkgroep » tussen de Rooms-Katholieke Kerk en de Wereldraad van Kerken haar rapport uit. « oecumenisten » wachten er altijd met belangstelling op. Het rapport van dit jaar is getiteld « Wandelen, bidden en samenwerken: een oecumenische pelgrimstocht ». (3) Deze titel is gebaseerd op de meditatie van paus Franciscus tijdens zijn bezoek aan de Wereldraad van Kerken in Genève in juni 2018. https://www.oikoumene.org/resources/documents/speech-of-the-pope-francis-during-the-ecumenical-meeting-at-the-wcc
De laatste heeft vaak gezegd: “Oecumene wordt onderweg gemaakt… Eenheid komt niet als een wonder aan het einde: eenheid komt op de reis; het is de Heilige Geest die het op de reis maakt”. (4)
Een pelgrimstocht naar uitgestrekte horizonten
Deze bedevaart neemt veel bredere dimensies aan dan alleen kerkelijk. Er werden twee getuigenissen afgelegd. Op het door de uitnodigende kerken georganiseerde avondevenement werd de Frans-Duitse verzoening besproken. “We moeten onze verhalen van verzoening vertellen… Het Alemannische dialect verenigt Baden, de Elzas en Zwitserland. Maar hier spreken we allemaal de taal van de liefde van Christus’, zegt bisschop Heike Springhart van de kerk van Baden-Württemberg. « Als er in de nasleep van de oorlog verzoening is geweest tussen Duitsers en Fransen, is er hoop voor Russen en Oekraïners als de kanonnen zijn stilgevallen », voegt de voorzitter van de Unie van Protestantse Kerken in de Elzas en Lotharingen toe.
De tweede getuigenis kwam van de verrassende Azza Karam, secretaris-generaal van Religies voor de Vrede, die tijdens de vergadering de enige staande ovatie ontving. Volgens haar hebben politici een grote verantwoordelijkheid, maar religieuze leiders staan voor veel grotere uitdagingen. Ze zou graag willen knielen, als ze kon, om de vraag te stellen: “Is de liefde van Christus alleen voor christenen? Ik ben ervan overtuigd dat zijn liefde ook voor mij is, een moslim. Eenheid onder christenen is niet genoeg. Onze wereld is veel groter en verdient de liefde van Christus”!
Vervolgens vraagt ze de gemeente om niet alleen te werken aan eenheid onder christenen, maar ook onder allen. Ze roept de vergadering op om het geweten van het politieke establishment te zijn en te strijden tegen alle gevoelens van superioriteit, uitsluiting en het idee dat oorlog een geldige optie is.
William Wilson, voorzitter van de Pentecostal World Fellowship, gelooft dat eenheid eerst moet worden beleefd in onze relaties met elkaar en vervolgens in onze missie om te getuigen van verzoening in Christus. Als medewerker van het oecumenische initiatief JC2033 was ik verheugd dat hij de vergadering uitnodigde om de horizon van 2033 in gedachten te houden. “In dat jaar vieren we 2000 jaar Christus’ opstanding. Kunnen we samen de liefde van Christus delen? Laten we van de komende tien jaar een decennium van verzoening maken”! Na zijn toespraak hadden we een toestroom van bezoekers op onze stand! https://jc2033.org/en
Laten we het lopen op deze paden waar de Verrezene ons voorgaat niet uitstellen. Dit is de oproep van Ruth Mathen, afgevaardigde van de Malankara Syrisch-Orthodoxe Kerk (India), die zegt dat we vooral een “metanoia” (een mentaliteitsverandering) nodig hebben. Meer hoeven we niet te begrijpen, want we weten genoeg. We moeten ons bezighouden met het diepe mededogen van Christus. Genoeg gepraat, laten we het doen!
Om af te sluiten zou ik de proloog van de Regel van Sint-Benedictus willen citeren die zegt: “Laten we de paden van de Heer bewandelen door de leiding van het evangelie”! En laten we de Verrezene onder ons een geweldige plek geven door elkaar te verwelkomen! Hij is het die ons zal verlichten, ons zal verenigen en ons zal sturen naar deze wereld die verzoening en eenheid nodig heeft. Dit is wat deze pelgrimstocht door de donkere valleien mij inspireert.
1. Zie het boek Op weg naar een oecumenische theologie van kameraadschap (WCC, Genève, 2022) https://www.oikoumene.org/fr/node/73099.
2. “Gesprek op de pelgrimsweg: uitnodiging om samen op reis te gaan over menselijke seksualiteit. WCC, Genève, 2022. https://www.oikoumene.org/fr/node/73043.
3. Gezamenlijke werkgroep tussen de Rooms-Katholieke Kerk en de Wereldraad van Kerken, wandelen, bidden en samenwerken: een oecumenische pelgrimstocht, tiende rapport 2014 – 2022, WCC-publicaties Genève-Rome, 2022.
4. vgl. Homilie van paus Franciscus, Basiliek van St. Paul Outside-the-walls 25 januari 2014: “Eenheid zal op het einde niet als een wonder tot stand komen. Integendeel, eenheid komt tot stand tijdens het reizen; de Heilige Geest doet dit op de reis. Als we niet samen wandelen, als we niet voor elkaar bidden, als we niet samenwerken op de vele manieren die we kunnen in deze wereld voor het Volk van God, dan zal er geen eenheid tot stand komen! Maar het zal gebeuren op deze reis, bij elke stap die we zetten. En het zijn niet wij die dit doen, maar de Heilige Geest, die onze goede wil ziet”. Vaticaanse website.
